Pankreasın, temel olarak iki önemli nazaranvi vardır. Bunlardan biri sindirim için oldukça önemli olan ekzokrin yani salgılama işlevidir. Diğeri ise kan şekeri seviyesini düzenleyen hormonal yani endokrin işlevidir. Pankreas ekzokrin gorevini sindirim enzimleri üretip bağırsağa salgılayarakyapar iken, endokrin bakılırsavini ürettiği insülin hormonunu kana salgılayıp kan şekerini düzenleyerek yapar. Karnın üst kısmında, midenin hemen arkasında bulunan ve insan metabolizmasında hayati rolleri olan bu küçük ama önemli organa ait hastalıklar maalesef çoğunlukla geç tanınabilmekte ve bu da günümüz tıbbının pankreas hastalarına yardımcı olmasını kısıtlamaktadır. Bu sebeple pankreas hastalıklarında erken teşhis genel sağlık açısından fazlaca önemlidir.
Pankreas hastalıkları nelerdir ?
Pankreasın birincil hastalıkları kabaca akut ve kronik pankreatit ve pankreas kanseri şeklinde sınıflandırılabilir. Pankreatit bir pankreas iltihabıdır. Akut yani ani başlangıçlı pankreatit çoğunlukla şiddetli karın ağrısıyla ortaya çıkar, bulantı ve kusmaya niçin olabilir. Uzun süreli yani kronik pankreatit ise daha az şiddetli olsa da uzun süren ve hastanın hayat kalitesini bozan karın ağrısı ve sindirimdeki bozulmaya bağlı kilo kaybı, uzun süreli ishal ile kendini gösterir.
Hastalarda pankreas kanseri oluşumunu artıran faktörler sigara içimi, ileri yaş, cinsiyet (erkeklerde daha sık görülür), kronik pankreatit varlığı ve bazı endüstriyel kimyasallere maruz kalmayı içerse de gayet sinsi seyreden pankreas kanseri maelsef bu risk faktörlerin olmadığı hastalarda da görülebilmektedir. Pankreas kanserlerinin çoğu (% 95) pankreasın ekzokrin yani sagısal dokularında gelişen adenokarsinomlardır. çoğunlukla erken bulgu vermediği veya karın ağrısı, bulantı, iştah kaybı ve sarılık gibi spesifik olmayan belirtiler gösterdiği için erken evrelerde pankreas kanseri tanısı koymak gayet zordur. Hastalık daha oldukca 60 yaş daha sonrasında görülmekte ve genellikle hızlı yayılım göstermektedir. Tanı sırasında kanserlerin yalnızca yaklaşık % 10’u pankreas arasında kalmış ve yayılmamıştır.
Günümüzde biroldukca hastalığa şifa olabilen modern yöntemlere rağmen, hemen hemen etkili bir ilaç tedavisi geliştirilemeyen pankreas kanserine ancak hastalığın yayılmamış olması şartı ile Whipple ameliyatı denilen cerrahi yöntem ile müdahale edilebilmektedir. Bu da pankreas kanserinde erken ve doğru teşhisi daha da önemli hale getirmektedir.
Endoskopik ultrasonografi ile erken teşhis mümkün
Endoskopik tanı ve tedavi şekillerinin gelişmesi ile beraber ileri teknolojik ürünleri kullanarak uygulanan işlemlerde gastroeneteroloji hekimlerinin ana hedefi sindirim sistemindeki hastalıkların erken tanısı ve tedavisidir.
Yemek borusu, mide ve ince bağırsakların görümtülenmesini sağlayan enndoskopi cihazlarının yeni nesil üretimlerinde endoskopi cihazlarına ultrason özelliğinin de eklenmesi, sindirim sistemi organlarının ve bu organların etrafındaki diğer yapıların oldukca daha iyi incelenmesini mümkün kılmaktadır. Endoskopik Ultrasonografi (EUS) cihazı olarak adlandırılan bu ileri teknoloji ürünü aletler günlük pratikte en çok pankreas hastalıkları konusunda hekimlere yardımcı olmaktadır. Yukarıda açıklandıği gibi, anatomik konumu midenin arkasında olan pankreasın görüntülenmesinde bilgisayarlı tomografi ve MR kullanılabilse de , hiç bir görüntüleme yöntemi EUS kadar detaylı bulgu vermemektedir.
Pankreas görüntülenmesinde çığır açan EUS ile tamamen endoskopik yol ile mideden pankreas dokusu oldukca rahat ve detaylı biçimde incelenebilmekte ve uzun vadede kansere dönebilme ihtimalleri olan bazı pankreas kistleri ve de erken evre pankreas kanserleri kolaylıkla tanınabilmektedir. Dahası pankreasta herhangi bir hastalığa tanı konulduğu anda bir daha EUS ile bu kistlerden ya da kanser olduğu düşünülen tümöral dokudan tamamen endoskopik yolla biyopsiler alınabilmekte ve hastanın erken ve doğru tanısı sağlanabilmektedir. Ülkemizde fazlaca az merkezde etkili kullanılabilen endoskopik ulltrasonografinin sadece teşhis değil, tedavi için de kullanılabiliyor olması (pankreas iltihabı daha sonrası karında biriken sıvıların boşaltılması, ileri evre pankreas kanseri hastalarında sinir dokusuna enjeksiyon yapılarak şiddetli ağrıların giderilmesi) EUS’u pankreas hastalıklarıyla ilgilenen gastroenteroloji hekimleri ve onlardan şifa bekleyen pankreas hastaları için vazgeçilmez hale getirmiştir.
Pankreas hastalıkları nelerdir ?
Pankreasın birincil hastalıkları kabaca akut ve kronik pankreatit ve pankreas kanseri şeklinde sınıflandırılabilir. Pankreatit bir pankreas iltihabıdır. Akut yani ani başlangıçlı pankreatit çoğunlukla şiddetli karın ağrısıyla ortaya çıkar, bulantı ve kusmaya niçin olabilir. Uzun süreli yani kronik pankreatit ise daha az şiddetli olsa da uzun süren ve hastanın hayat kalitesini bozan karın ağrısı ve sindirimdeki bozulmaya bağlı kilo kaybı, uzun süreli ishal ile kendini gösterir.
Hastalarda pankreas kanseri oluşumunu artıran faktörler sigara içimi, ileri yaş, cinsiyet (erkeklerde daha sık görülür), kronik pankreatit varlığı ve bazı endüstriyel kimyasallere maruz kalmayı içerse de gayet sinsi seyreden pankreas kanseri maelsef bu risk faktörlerin olmadığı hastalarda da görülebilmektedir. Pankreas kanserlerinin çoğu (% 95) pankreasın ekzokrin yani sagısal dokularında gelişen adenokarsinomlardır. çoğunlukla erken bulgu vermediği veya karın ağrısı, bulantı, iştah kaybı ve sarılık gibi spesifik olmayan belirtiler gösterdiği için erken evrelerde pankreas kanseri tanısı koymak gayet zordur. Hastalık daha oldukca 60 yaş daha sonrasında görülmekte ve genellikle hızlı yayılım göstermektedir. Tanı sırasında kanserlerin yalnızca yaklaşık % 10’u pankreas arasında kalmış ve yayılmamıştır.
Günümüzde biroldukca hastalığa şifa olabilen modern yöntemlere rağmen, hemen hemen etkili bir ilaç tedavisi geliştirilemeyen pankreas kanserine ancak hastalığın yayılmamış olması şartı ile Whipple ameliyatı denilen cerrahi yöntem ile müdahale edilebilmektedir. Bu da pankreas kanserinde erken ve doğru teşhisi daha da önemli hale getirmektedir.
Endoskopik ultrasonografi ile erken teşhis mümkün
Endoskopik tanı ve tedavi şekillerinin gelişmesi ile beraber ileri teknolojik ürünleri kullanarak uygulanan işlemlerde gastroeneteroloji hekimlerinin ana hedefi sindirim sistemindeki hastalıkların erken tanısı ve tedavisidir.
Yemek borusu, mide ve ince bağırsakların görümtülenmesini sağlayan enndoskopi cihazlarının yeni nesil üretimlerinde endoskopi cihazlarına ultrason özelliğinin de eklenmesi, sindirim sistemi organlarının ve bu organların etrafındaki diğer yapıların oldukca daha iyi incelenmesini mümkün kılmaktadır. Endoskopik Ultrasonografi (EUS) cihazı olarak adlandırılan bu ileri teknoloji ürünü aletler günlük pratikte en çok pankreas hastalıkları konusunda hekimlere yardımcı olmaktadır. Yukarıda açıklandıği gibi, anatomik konumu midenin arkasında olan pankreasın görüntülenmesinde bilgisayarlı tomografi ve MR kullanılabilse de , hiç bir görüntüleme yöntemi EUS kadar detaylı bulgu vermemektedir.
Pankreas görüntülenmesinde çığır açan EUS ile tamamen endoskopik yol ile mideden pankreas dokusu oldukca rahat ve detaylı biçimde incelenebilmekte ve uzun vadede kansere dönebilme ihtimalleri olan bazı pankreas kistleri ve de erken evre pankreas kanserleri kolaylıkla tanınabilmektedir. Dahası pankreasta herhangi bir hastalığa tanı konulduğu anda bir daha EUS ile bu kistlerden ya da kanser olduğu düşünülen tümöral dokudan tamamen endoskopik yolla biyopsiler alınabilmekte ve hastanın erken ve doğru tanısı sağlanabilmektedir. Ülkemizde fazlaca az merkezde etkili kullanılabilen endoskopik ulltrasonografinin sadece teşhis değil, tedavi için de kullanılabiliyor olması (pankreas iltihabı daha sonrası karında biriken sıvıların boşaltılması, ileri evre pankreas kanseri hastalarında sinir dokusuna enjeksiyon yapılarak şiddetli ağrıların giderilmesi) EUS’u pankreas hastalıklarıyla ilgilenen gastroenteroloji hekimleri ve onlardan şifa bekleyen pankreas hastaları için vazgeçilmez hale getirmiştir.